Het proportionaliteitsbeginsel (ook wel evenredigheidsprincipe genoemd) is een juridisch beginsel dat in vele landen toegepast wordt. Het houdt in dat een opgelegde sanctie of straf proportioneel moet zijn aan, en dus in verhouding moet staan tot, de begane overtreding of het begane misdrijf. Binnen het Europees recht speelt het proportionaliteitsbeginsel een rol bij standpunten en beslissingen van de Europese Unie, in die zin dat het optreden van de Europese beleidsorganen niet verder mag gaan dan wat nodig is om doelstellingen van de verdragen van de Europese Unie te verwezenlijken.