IAO-Verdrag nr. 184 over veiligheid en gezondheid in de landbouw

Historiek
De tekst van het verdrag nr.184 betreffende de veiligheid en de gezondheid in de landbouw werd aangenomen in de loop van de 89ste zitting van de Internationale Arbeidsconferentie, van 5 juni tot 21 juni 2001. Het verdrag werd aangevuld met de aanbeveling nr. 192 over de veiligheid en de gezondheid in de landbouw. Deze aanbeveling bevat bepalingen om de regeringen te begeleiden bij de toepassing van het nationaal beleid betreffende de bescherming van de veiligheid en van de gezondheid van de werknemers die tewerkgesteld zijn in de landbouw. Daarnaast bevat de aanbeveling ook de belangrijkste bepalingen betreffende de zelfstandige landbouwers.

Achtergrond
De sector van de landbouw is een van de drie gevaarlijkste sectoren in de wereld, samen met de mijnbouwnijverheid en de bouwsector. Elk jaar zijn talloze landbouwwerknemers het slachtoffer van gezondheidsproblemen in verband met arbeid, en bovendien vindt de helft van de dodelijke ongevallen plaats in de landbouw. De meest frequente oorzaken zijn het gebruik van machines, werktuigen, dieren; de blootstelling aan toxische chemische producten (pesticiden), aan organische substanties; de blootstelling aan lawaai en aan trillingen; het dragen van zware lasten; de blootstelling aan extreme temperaturen...
De landbouw behoort nog voornamelijk tot de informele sector, en de landbouwtechnieken variëren sterk, van volledige mechanisering tot methodes die volledig op fysieke arbeid berusten. Bovendien vertoont de landbouw een grote diversiteit van situaties, of het nu om werknemerscategorieën gaat, soorten ondernemingen of de variëteit van machines of gebruikte producten. Deze diversiteit heeft een grote invloed op het niveau van gevoeligheid voor risico's en op de manier waarop het voorkomen van ongevallen en ziektes in deze sector wordt benaderd.
Daarom heeft de Internationale Arbeidsconferentie ervoor gekozen om een verdrag uit te werken met de basisprincipes inzake veiligheid en gezondheid van de werknemers in de landbouw. De doelstelling van het verdrag bestaat erin ongevallen en inbreuken op de gezondheid in verband met het werk te voorkomen door de risico’s in het arbeidsmilieu van de landbouw weg te werken, te verminderen of te beheersen.

Struikelblokken op weg naar een erkenning
Hoewel het merendeel van de bepalingen uit verdrag 184 reeds vervat ligt in de wet welzijn, besloot onze overheid destijds dat dit verdrag niet kon geratificeerd worden en dat niet kon ingestemd worden met aanbeveling nr. 192 aangezien onze regelgeving ook regels bevatte die strijdig waren met de bepalingen uit de verordening en de aanbeveling. Dit was onder andere het geval voor de verplichting om een systeem in te voeren voor de inzameling, recyclage en verwijdering van chemisch afval en lege verpakkingen van chemicaliën, maar ook voor de monitoring en het onderzoek van dieren om na te gaan of ze geen aandoeningen hebben die kunnen overgedragen worden op de mens.

Advies NAR
In 2005 veegde de Nationale Arbeidsraad (NAR) in een communiqué de argumenten van de regering van tafel. De NAR wees erop dat het onaanvaardbaar is dat een internationaal instrument niet kan worden geratificeerd, omdat de nationale wetgeving niet in overeenstemming is met alle bepalingen van dit instrument. De NAR was daarentegen van mening dat een internationaal verdrag net de bedoeling heeft om ervoor te zorgen dat de nationale wetgeving aangepast wordt, desnoods op een progressieve manier, zodat ze in overeenstemming komt met de internationale voorschriften, en dus niet andersom.
In 2010 wees de NAR er in een andere aanbeveling op dat verdrag nr. 184 nog steeds niet geratificeerd was.

Gemengd verdrag
Dat het zolang duurde om verdrag nr.184 om te zetten, heeft te maken met de verdeling van de bevoegdheden in ons land. Het gaat namelijk om een ‘gemengd’ verdrag: de inhoud van het verdrag heeft zowel betrekking op bevoegdheden die geregeld wordt door de deelstaten als op federale materies. Landbouw is in België namelijk een gemeenschapsbevoegdheid.
Gemengde verdragen kunnen in ons land pas geratificeerd worden via een KB nadat alle deelstaten het verdrag hebben geratificeerd. Vlaanderen stemde in 2008 al in met het verdrag. In 2014 volgde het Waalse parlement en begin 2015 zette ook het Brussels Hoofdstedelijk Parlement een belangrijke stap met de goedkeuring van een ordonnantie houdende instemming met: het Verdrag nr. 184 (zie tabel).
Daardoor werd de laatste hindernis weggenomen en is de baan vrij voor de instemming met het verdrag op federaal niveau. Op 30 januari 2015 ondernam de federale ministerraad meteen actie en werd een voorontwerp van wet goedgekeurd rond de instemming met het Verdrag nr. 184 inzake de veiligheid en de gezondheid in de landbouw, vergezeld van aanbeveling nr. 192. Daardoor ziet het ernaar uit dat België eindelijk klaar is om in te stemmen met verdrag 184, 14 jaar na de publicatie ervan.

Kader: Verdrag 184 in België