Long covid?
Veel patiënten die getroffen werden door een infectie met het SARS-CoV-2-virus, herstelden binnen een paar weken. Sommigen – de longcovidpatiënten – bleven na de acute fase van Covid-19 echter nog last hebben van symptomen of ontwikkelden nieuwe symptomen, die niet verklaard kunnen worden door een andere pathologie (bv. het postintensievezorgensyndroom). Het gaat om aanhoudende, uiteenlopende en vaak onvoorspelbare symptomen. In de Engelstalige literatuur wordt dat ziektebeeld omschreven als post COVID-19 condition (Wereldgezondheidsorganisatie), long covid of het chronic COVID-19 syndrome; patiënten worden weleens long haulers genoemd.
Long covid is mogelijk de eerste ziekte ooit die door patiënten op sociale media gedefinieerd werd (Alwan, 2021). Eerst werden de symptomen nog geminimaliseerd, afgewezen of toegeschreven aan angst: woorden als ‘stigma’ en ‘discriminatie’ werden vaak vermeld in getuigenissen van patiënten.
Symptomen
Er is een veelvoud aan klinische beelden en mogelijke ontstaansmechanismen. De belangrijkste klacht is een extreem gevoel van uitputting, dat niet proportioneel is met de geleverde inspanningen en niet verdwijnt na rusten. Op de tweede plaats komt de zogenaamde ‘hersenmist’ (brain fog, geheugen- en concentratiestoornissen). Daarnaast worden pijn op de borst, ademnood, hoofdpijn, spierpijn, duizeligheid en hartkloppingen gerapporteerd.
Long covid is dus het best te omschrijven als een ‘systeemziekte’: klachten van kop tot teen. Gekende triggers zijn fysieke activiteit, stress, slaapstoornissen en het uitvoeren van cognitieve taken. De invloed op het mentale welzijn valt niet te verwaarlozen.
Mechanismen
Er werden al veel hypothesen geformuleerd over de onderliggende mechanismen die het brede spectrum van symptomen kunnen verklaren. Hoogstwaarschijnlijk liggen meerdere mechanismen aan de oorsprong en is er een wisselwerking tussen die mechanismen. Orgaan- of weefselschade met littekenvorming zou een verklaring kunnen zijn voor klachten aan het ademhalingsstelsel en het hart, en voor nierfalen. Een ontregeling van het immuunsysteem met vorming van autoantilichamen en verhoogde ontstekingseiwitten (cytokinen) acht maanden na een infectie, zou een verklaring kunnen bieden voor klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en kortademigheid. Persisterende ‘virushaarden’ (niet nader geïdentificeerde reservoirs in diverse weefsels (darm, lever, galblaas)) zouden mogelijk kunnen ontstaan. Daarnaast is er het verblijf op intensieve zorgen, dat zorgt voor langer durende klachten, en het al bestaan van bepaalde aandoeningen (diabetes, hartlijden, beroerte), die erger worden na Covid-19.
