Wat zijn trillingen?
Indien het lichaam heen en weer schokt als een effect van externe of interne krachten, dan spreekt men van trillingen.
Over het algemeen wordt een onderscheid gemaakt tussen lichaamstrillingen en hand-armtrillingen:
- lichaamstrillingen: trillingen overgebracht op het ganse lichaam via de vloer of een voertuig, vaak als gevolg van het werken met mobiele zware machines;
- hand-armtrillingen: trillingen door het hanteren van elektrisch of pneumatisch handgereedschap (bv. drilboor, pneumatische hamer) waarbij trillingen via de handvatten overgebracht worden op handen, polsen, ellebogen en schouders.
Wettelijke bepalingen
De wettelijke verplichtingen i.v.m. preventie van trillingen op de werkplek zijn terug te vinden in de Codex welzijn op het werk, Boek V Omgevingsfactoren en fysische agentia, Titel 3 Trillingen. Deze bepalingen verplichten het uitvoeren van een risicoanalyse en het nemen van de gepaste preventiemaatregelen.
Grens- en actiewaarden
De wetgeving bepaalt grens- en actiewaarden. De grens- en actiewaarden zijn de niveaus van blootstelling gedurende een werkdag; de referentieperiode is acht uur. De grenswaarde is de maximale waarde. Dit niveau mag niet overschreden worden. De actiewaarden geven een richtlijn voor het nemen van maatregelen. Bij het overschrijven van dit niveau is het nemen van maatregelen vereist.
| Trillingen | Hand-arm | Hele lichaam |
|---|
| Oorsprong | elektrisch of pneumatisch handgereedschap | besturen van machines, transportvoertuigen, enz. |
| Impact op het lichaam | via handen en armen | via voeten en stoel |
| Risico’s | - vaatproblemen
- letsels aan botten en gewrichten
- zenuw- en spieraandoeningen
| - lagerugproblemen
- beschadigingen van de wervelkolom
|
| Grenswaarde | 5 m/s² | 1,15 m/s² |
| Actiewaarde | 2,5 m/s² | 0,5 m/s² |
Risicoanalyse
Stap 1: Is er mogelijk een risico?
- Zijn er werkzaamheden waarbij werknemers mogelijk blootgesteld worden aan trillingen?
Maken de werknemers gebruik van roterende gereedschappen (bv. slijpmachines, polijstmachines) of slag- en stootgereedschappen? Besturen of bedienen de werknemers dagelijks gedurende lange tijd trillende machines? - Wie is blootgesteld?
Het resultaat is een lijst van werkplekken en werknemers waarvoor een grondigere analyse vereist is.
Stap 2: Aan welke trillingsniveaus zijn de werknemers blootgesteld?
Doel: nagaan of de actie- of zelfs grenswaarden niet overschreden worden.
- Voornamelijk door het verzamelen van gegevens over trillingsniveaus van machines;
- Indien nodig: uitvoeren van metingen (een beroep doen op externe dienst of erkend labo).
Hoe informatie verzamelen over trillingen gegenereerd door machines?
- Gebruiksaanwijzingen van draagbare en van mobiele machines nakijken, eventueel opvragen voor de aankoop.
Elke fabrikant is verplicht om op basis van de machinerichtlijn 2006/42/EG (of de machineverordening 2023/1230/EU) in de gebruiksaanwijzing informatie te vermelden over de trillingsemissiewaardes. - Alternatief kan informatie opgezocht worden in internationale databanken, bv.
Vibration database
Catalogue of representative noise and vibration data at work
Hand-arm vibration database
Stap 3: Hoe groot is het risico?
- Rekening houdend met de info uit voorgaande stappen en aspecten zoals specifieke arbeidsomstandigheden, bv. werken bij lage temperaturen;
- Resultaten van de risicoanalyse vastleggen in een document.
Preventiemaatregelen
De Codex verplicht om maatregelen te nemen indien werknemers blootgesteld kunnen worden. de maatregelen zijn gebaseerd op de preventiehiërarchie (art. V.3-12):
- alternatieve werkmethoden;
- keuze van de juiste arbeidsmiddelen, ergonomisch goed ontworpen en zo weinig mogelijk trillingen veroorzaken, rekening houden met het werk;
- ter beschikking stellen van hulpmiddelen om het risico van gezondheidsschade ten gevolge van trillingen te voorkomen;
- onderhoudsprogramma's voor de arbeidsmiddelen, de arbeidsplaats en de systemen op de arbeidsplaats;
- ontwerp en indeling van de arbeidsplaatsen en de werkposten;
- adequate voorlichting en opleiding van de werknemers;
- aangepaste werkorganisatie;
- verschaffen van kleding die de blootgestelde werknemers beschermt tegen koude en vocht.
| | Trillingen vermijden | Trillingen beperken | Blootstelling beperken |
|---|
| algemeen | - andere werkmethodes (bv. automatisering)
- aangepaste arbeidsmiddelen
- doordacht aankoopbeleid
| - machines isoleren
- andere werkmethodes gebruiken
- werkplek beter inrichten
- machines regelmatig onderhouden
| - reorganisatie van het werk
- rekening houden met factoren zoals werkhouding en/of fysieke conditie
|
| hand-armtrillingen | - pneumatische hamer vervangen door een graafmachine
- schokkende gereedschappen vervangen door roterende
- gereedschappen kiezen met een laag trillingsniveau
- gereedschap testen vóór aankoop
| - handgereedschap ophangen
- trillingsvrije handvatten gebruiken (opm. enkel handvatten goedgekeurd door fabrikant)
- handgereedschap goed onderhouden
| - belastende werkhoudingen vermijden
- opleiding organiseren voor de operators
- blootstellingsduur beperken (bv. pauzes, jobrotatie)
- zorgen voor aangepaste werkkleding en verwarmde rustlokalen (in de winter)
|
| lichaamstrillingen | - transportbanden gebruiken in plaats van mobiele machines
- voorkeur geven aan machines met een hulpsysteem (bv. hijsmechanisme, afstandsbediening)
- machines kiezen met een krachtig ophangingssysteem
- banden kiezen aangepast aan het gebruik van het voertuig
| - makkelijk instelbare bestuurdersstoelen voorzien
- zorgen voor een trillingdempende vloerbekleding
- afstanden van trajecten en snelheid beperken
- systematisch de bandenspanning controleren
| - de stoel telkens aanpassen aan de bestuurder
- jobrotatie
|
