Wat is een ernstig arbeidsongeval?
De definitie van een ernstig arbeidsongeval wordt vastgelegd in art. 94bis van de wet welzijn en verder verfijnd in de codex.
Een ernstig arbeidsongeval is gedefinieerd als een ongeval dat zich op de arbeidsplaats zelf voordoet en dat wegens zijn ernst een grondig specifiek onderzoek vereist, dit is
- een dodelijk arbeidsongeval
of
- een arbeidsongeval met een afwijkende gebeurtenis of een betrokken voorwerp (die voorkomen op respectievelijk bijlage I.6-1 en I.6-2 van de codex) en aanleiding geven tot ofwel een blijvend letsel of een tijdelijk letsel (voorkomend op bijlage I.6-3 van de codex) (zie definitie).
Op de website van de sociale zekerheid (socialsecurity.be) is een toepassing beschikbaar om na te gaan of het ongeval al dan niet als ernstig moet beschouwd worden. Op basis van de codes (letsel, afwijkende gebeurtenis, betrokken voorwerp) die je ingeeft over het ongeval, bepaalt de webtoepassing of het al dan niet een ernstig arbeidsongeval is.
Definitie Een ernstig arbeidsongeval is een ongeval op de arbeidsplaats met...
1 dodelijke afloop |
2 blijvende letsels | in combinatie met een afwijkende gebeurtenis of
een betrokken voorwerp met een van volgende codes | Afwijkende gebeurtenis met codes 10 tot 19: afwijkende gebeurtenis als gevolg van een elektrische storing, explosie, brand
20 tot 29: afwijkende gebeurtenis door overlopen, kantelen, lekken, leeglopen, verdampen, vrijkomen
30 tot 39: breken, barsten, glijden, vallen, instorten van het betrokken voorwerp
40 tot 44: verlies van controle over een machine, vervoer- of transportmiddel, handgereedschap, voorwerp
51: vallen van personen van hoogte
63: gegrepen of meegesleept worden door een voorwerp of de vaart daarvan (codex, bijlage I.6-1) |
3 tijdelijke letsels met volgende codes 013: vleeswonden met verlies van weefsel die aanleiding geven tot een meerdaagse arbeidsongeschiktheid
020 tot 029: botbreuken
040: traumatische amputaties (verlies van ledematen)
041: afzettingen
053: schuddingen en inwendige letsels die in afwezigheid van behandeling levensbedreigend kunnen zijn
054: schadelijke effecten van elektriciteit die aanleiding geven tot meerdaagse arbeidsongeschiktheid
060 tot 069: brandwonden die aanleiding geven tot meerdaagse arbeidsongeschiktheid of chemische of inwendige verbrandingen of bevriezingen
071 en 079: acute vergiftigingen
081 tot 089: verstikkingen en verdrinkingen
102: effecten van straling (niet-thermische) die aanleiding geven tot meerdaagse arbeidsongeschiktheid (codex, bijlage I.6-3) |
Betrokken voorwerp met codes 02.00 tot 02.99: steigers of bovengrondse constructies
03.01, 03.02 en 03.03: graafwerken, sleuven, putten, onderaardse gangen, tunnels of ondergrondse wateromgeving
04.00 tot 04.99: installaties
05.00 tot 05.99, 07.00 tot 07.99, 09.00 tot 10.99: machines of toestellen
11.00 tot 11.99, 14.10 en 14.11: systemen voor gesloten of open transport en opslag
12.00 tot 12.99: voertuigen voor transport over land
15.00 tot 15.99, 19.02 en 19.03: chemische stoffen, explosieven, radioactieve stoffen, biologische stoffen
16.00 tot 16.99: veiligheidssystemen en veiligheidsuitrusting
17.05: wapens
18.03, 18.04 en 18.05: dieren, micro-organismen, virussen (codex, bijlage I.6-2) |
Opmerking: zeer ernstige arbeidsongevallen, dit zijn de dodelijke ongevallen en deze met een blijvende ongeschiktheid uit bovenstaande definitie, moeten bovendien onmiddellijk gemeld worden aan de inspectie.
Wie staat in voor de verplichtingen?
Na elk ernstig arbeidsongeval is de werkgever verplicht om ervoor te zorgen dat de bevoegde preventiedienst een onderzoek uitvoert. Hij moet er ook voor zorgen dat een omstandig verslag wordt opgemaakt en dit verslag binnen de tien dagen doorsturen naar de inspectie (Toezicht Welzijn op het Werk).
Bevoegde preventiedienst
De bevoegde preventiedienst voert een onderzoek uit naar de omstandigheden en de oorzaken van het ongeval. Bevoegde preventiedienst betekent
- de interne dienst: voor de bedrijven van groep A en B en voor deze van groep C waar er een preventieadviseur van niveau I of II werkzaam is;
- de externe dienst: voor de C-bedrijven zonder een preventieadviseur niveau I of II en de D-bedrijven.
Opmerking: Het verlenen van bijstand in geval van een ernstig arbeidsongeval (uitvoeren van onderzoek, voorstellen van bewarende maatregelen) maakt deel uit van het pakket voorzien binnen de forfaitaire minimumbijdrage voor de externe dienst, met een maximum van vijf prestatie-uren van een preventieadviseur.
Werkgever
Met werkgever wordt de werkgever van het slachtoffer van het ernstig arbeidsongeval bedoeld, maar in bepaalde gevallen wordt dit begrip uitgebreid en moeten de verschillende betrokkenen, werkgevers en zelfstandigen samenwerken om aan de opgelegde verplichtingen te voldoen.
Het gaat met name om drie gevallen:
- werken met derden (werknemers van ondernemingen van buitenaf of zelfstandigen komen werkzaamheden uitvoeren);
- uitzendarbeid;
- tijdelijke of mobiele bouwplaatsen.
De samenwerking voor de verplichtingen in geval van een ernstig arbeidsongeval moet vooraf geregeld worden en opgenomen worden in een overeenkomst. Het principe van samenwerking is ook expliciet in de wetgeving ingeschreven voor de samenwerking tussen preventiedienst(en), werkgever(s), comité(s) preventie en bescherming op het werk en eventueel de deskundige. De werkgever(s) zijn verplicht om met de preventiedienst(en) samen te werken of met de deskundige om hen toe te laten het ernstig arbeidsongeval te onderzoeken en hun verslag op te stellen. Ze zijn ook verplicht om de comité(s) te betrekken (wet welzijn, art. 94septies).
Overeenkomst
De afspraken over het gezamenlijk opvolgen van ernstige arbeidsongevallen moeten ingeschreven worden in overeenkomsten, die sowieso afgesloten moeten worden tussen:
- de werkgever en de onderneming (wet welzijn, art. 9, 2°) of zelfstandige (art. 10, 3°) die van buitenaf komen werkzaamheden uitoefenen;
- de bouwdirectie en de aannemers en zelfstandigen (wet welzijn, art. 29, 2°);
- de werkgever en het uitzendbureau.
Deze praktische afspraken tussen de betrokken partijen regelen bijvoorbeeld volgende aspecten:
- wie de acties coördineert in het kader van het onderzoek, de verslaggeving, ...;
- wie het gezamenlijk verslag opstelt en wie instaat voor het versturen;
- welke personen geïnformeerd worden in geval van een ernstig ongeval;
- hoe de samenwerking met de preventiediensten en comités van de betrokken werkgevers zal georganiseerd worden;
- de regeling van de eventuele kosten die uit het onderzoek door de preventiediensten voortvloeien;
- …
Onmiddellijk: onderzoek en bewarende maatregelen
Na het ernstig arbeidsongeval gaat de bevoegde preventiedienst onmiddellijk van start met het onderzoek. De dienst stelt ook bewarende maatregelen voor om een onmiddellijke herhaling van het ongeval te voorkomen. Bewarende maatregelen zijn preventiemaatregelen die een of meerdere rechtstreekse oorzaken van eenzelfde of gelijkaardig ongeval kunnen wegnemen.
Een onderzoek naar aanleiding van een ongeval verloopt in drie fasen:
- Fase 1: gegevensverzameling: meteen na de feiten: ter plaatse (bevraging, foto’s), EHBO-gegevens, gegevens over materiële schade;
- Fase 2: analyse: samen met de betrokkenen een analyse maken van het ongeval op basis van de verzamelde gegevens, eventueel aan de hand van een arbeidsongevalsanalysemethode (bv. oorzakenboom). De analyse is gericht op het opsporen van onderliggende oorzaken;
- Fase 3: maatregelen bepalen om onderliggende oorzaken van het ongeval of incident aan te pakken en zo herhaling in de toekomst te voorkomen.
Omstandig verslag of voorlopig verslag
Omstandig verslag
De resultaten van het onderzoek worden opgenomen in het omstandig verslag. Dit verslag moet binnen de tien dagen bezorgd worden aan de inspectie (Toezicht Welzijn op het Werk).
Het omstandig verslag bestaat uit twee luiken (Codex, art. I.6-5). Een eerste luik moet ingevuld worden door de bevoegde preventiedienst en het tweede luik door de werkgever. De inhoud van luik 1 bevat 8 punten (zie tabel). Naast een aantal identificatiegegevens (slachtoffer, werkgever, getuigen, opsteller van het verslag, personen in kopie) gaat het om verschillende gegevens die het ongeval beschrijven zoals de plaats, omstandigheden en de oorzaken van het ongeval. In het eerste luik staan ook aanbevelingen om herhaling van het ongeval te voorkomen. De werkgever vult het tweede luik in. Een hulpmiddel beschikbaar op deze website geeft een overzicht van de elementen die een omstandig verslag moet bevatten. Voor het opmaken van het verslag is het belangrijk om de verschillende gegevens zo nauwkeurig en volledig mogelijk aan te geven. Het schema biedt hiervoor een leidraad.
Voorlopig verslag
Indien het om bepaalde redenen niet mogelijk is om een omstandig verslag in te dienen binnen de vooropgestelde tijd, kan een voorlopig verslag volstaan. In dat geval zijn welomschreven redenen nodig. Het is de inspectie die beslist of de argumenten voldoende zijn. De werkgever geeft in de argumentatie ook aan wanneer het uitgebreide omstandig verslag of de aanvullingen op het voorlopig verslag zullen worden overgemaakt. De inspectie kan deze termijn al dan niet aanvaarden. Indien een bedrijf niet voldoet aan de verplichting om een (voorlopig) omstandig verslag op te stellen, kan de inspectie een deskundige aanwijzen (zie verder) of zelf ter plaatse de nodige onderzoeken doen.
Tabel Inhoud van het omstandig of voorlopig verslag
| Omstandig verslag | Voorlopig verslag |
|---|
| Luik 1: in te vullen door de bevoegde preventiedienst |
| de identificatie van de slachtoffers en hun werkgever | de identificatie van de slachtoffers en hun werkgever |
| de gedetailleerde beschrijving van de plaats van het ongeval | de gedetailleerde beschrijving van de plaats van het ongeval |
| de gedetailleerde omschrijving van de omstandigheden van het ongeval, inclusief beeldmateriaal | een eerste omschrijving van de omstandigheden van het ongeval |
de vastgestelde primaire, secundaire en tertiaire oorzaken: a) primaire oorzaken: de materiële feiten die het ongeval mogelijk hebben gemaakt; b) secundaire oorzaken: oorzaken van organisatorische aard, waardoor de primaire oorzaken zijn ontstaan; c) tertiaire oorzaken: materiële of organisatorische oorzaken die zich bij derden situeren. | |
| oorzaken van psychosociale aard | |
| aanbevelingen om herhaling van het ongeval te vermijden | |
| de identificatie van de werkgever en de bevoegde preventiedienst | |
| de identificatie van de personen die het verslag hebben opgesteld | |
| de identificatie van de personen aan wie een afschrift van het verslag is toegezonden | |
| Luik 2: in te vullen door de werkgever |
- de inhoud van de beslissing in verband met de gedane aanbevelingen; - desgevallend: de alternatieve maatregelen die ten minste hetzelfde resultaat garanderen; - adviezen van de respectievelijke comités over de beslissingen/alternatieve maatregelen. | een gedetailleerd overzicht van de nog uit te voeren onderzoekingen met vermelding van de materiële feiten waardoor geen omstandig verslag kan worden bezorgd |
| een actieplan, bevattende de termijnen binnen welke de maatregelen toegepast zullen zijn en de verantwoording van deze termijnen | |
| het advies van de respectievelijke comités over de oorzaken die aan de basis liggen van het ernstig arbeidsongeval en over de maatregelen die zijn voorgesteld om herhaling ervan te vermijden | - de bevindingen van de afvaardiging van het comité, die zich na het ernstig arbeidsongeval onmiddellijk ter plaatse heeft begeven;
- de adviezen van de respectievelijke comités die reeds zouden zijn vastgelegd in goedgekeurde notulen op het ogenblik van het bezorgen van het voorlopig verslag aan de inspectie. |
Deskundige
In sommige gevallen voert een deskundige, aangesteld door de bevoegde arbeidsinspectie, de verplichtingen inzake een ernstig arbeidsongeval uit.
Wanneer?
De deskundige wordt aangesteld als een bedrijf zijn verplichtingen niet nakomt en binnen de tien dagen geen omstandig of voorlopig verslag bezorgt aan de inspectie (wet welzijn, art. 94ter§4). Daarnaast kan de deskundige ook aangesteld worden:
- indien de inspectie beschikt over aanwijzingen over een gebrekkige samenwerking indien meerdere werkgevers betrokken zijn;
- in complexe omstandigheden; een omstandigheid is complex wanneer één of meer oorzaken of gevolgen van het ernstig arbeidsongeval zich situeren buiten de verhoudingen tussen de werkgever(s) en hun eventuele werknemers;
- in geval van bijzonder ernstige arbeidsongevallen;
- bij onwettige toestanden waarin een preventiedienst ontbreekt. (Codex, art. I.6-7).
Wie?
Als deskundigen treden personen op die de nodige opleiding hebben (aanvullende vorming niveau I) en die na kandidaatstelling door de administratie op een lijst zijn opgenomen (Codex, art. I.6-8).
Het honorarium van de deskundige is vastgelegd. Het is de arbeidsongevallenverzekeraar die dit honorarium vergoedt. De verzekeraar kan de vergoeding echter verhalen op de werkgever (wet welzijn, art. 94quinquies, art. 94sexies).
Verplichtingen
De deskundige voert het onderzoek uit en stelt het verslag op. Hij bezorgt dit aan de bevoegde arbeidsinspectie en ook aan de betrokken personen: de werkgever (eventueel ook het uitzendkantoor, de bouwdirectie, ...) en de verzekeraar arbeidsongevallen. De werkgever(s) is(zijn) verplicht om samen te werken met de deskundige. De aanbevelingen die de deskundige doet in zijn verslag zullen normaal gezien door de bevoegde arbeidsinspectie worden opgelegd aan het bedrijf in kwestie.
Inhoud van het verslag
De deskundige stelt het verslag op volgens het model en volgens de instructies in het lastenboek. Hij bezorgt het verslag binnen de 30 kalenderdagen na de aanvaarding van de opdracht. Het verslag omvat 14 rubrieken (Codex, bijlage I.6-5).:
1 gegevens betreffende de deskundige
2 gegevens betreffende de arbeidsplaats waar het ernstig arbeidsongeval heeft plaatsgevonden
3 gegevens betreffende het/ de slachtoffer(s)
4 gegevens betreffende de werkgever(s) van het/de slachtoffer(s)
5 gegevens betreffende elk van de betrokken personen
6 gegevens betreffende arbeidsongevallenverzekeraar
7 bezoeken ter plaatsen
8 gelegde contacten
9 omschrijving van de ongevalsgebeurtenis
10 vastgestelde oorzaken
11 gebruikte analysetechnieken
12 aanbevelingen om te voorkomen dat het ernstig arbeidsongeval zich herhaalt
13 mededeling van verslag
14 verplichte slotvermeldingen
