Beroepsaandoeningen bij kunstenaars: in het geval van muzikanten
Kunstenaars?
Welke mensen worden aanzien als kunstenaars? De schouwspelartiesten (acteurs, instrumentalisten, dansers, zangers, dirigenten van een orkest, arrangeurs van melodieën, choreografen, circusartiesten,…) maar ook de schrijvers, tekenaars, graveurs, beeldhouwers, decorateurs, modeontwerpers, realisatoren (film/TV), restaurateurs van kunstvoorwerpen,…
Kunstenaars en atleten
De situatie bij kunstenaars is anders dan die bij atleten (zie tabel 1). Ze staan beiden aan de top, maar bij kunstenaars primeert esthetiek en lenigheid, wat kan leiden tot specifieke gezondheidsrisico’s (zie foto). In de medische wereld beschikken ze niet over de specifieke aandacht en ook de kennis over deze aandoeningen is beperkt. Bij een blessure worden de zorgen individueel gedragen en is de compensatie relatief laag.
Esthetiek en lenigheid primeert bij kunstenaars.
Deze plié-positie in ballet induceert op termijn heup‐,
knie-, en enkelproblemen.
Bron: Dr. Anne Mellen: Wat kan het Fonds voor Beroepsziekten
bijdragen aan kunstenaars?(nov. 2016)
|
|
Atleten
|
Kunstenaars
|
|
Prestaties
|
Top
|
top
|
|
Spierkracht
|
Goed ontwikkeld
|
Esthetiek primeert
|
|
Lenigheid
|
Minder belangrijk
|
Lenigheid is een vereiste
|
|
Blessures
|
Hardlopers 5/1000 uren
Voetballers 24/1000 uren
|
Dansers: 4,4/1000 uren
Musici: ?/1000 uren |
|
Aandacht
|
Gegroeid sinds jaren ‘70
|
Minimaal, crescendo
|
|
Kennis
|
+++ coaching
|
Kennis medische wereld?
|
|
Rust
|
seizoenstop
|
Geen off-seizoen
|
|
Zorgen
|
Gedragen door de club
|
Tot nu individueel
|
|
Compensatie
|
Naargelang sporttak
|
Relatief zeer laag
|
Bron: Dr. Anne Mellen: Wat kan het Fonds voor Beroepsziekten bijdragen aan kunstenaars?(nov. 2016)
|
Antwerp HeArts Sinds september 2016 bestaat er een multidisciplinair expertisecentrum voor gezondheidsklachten bij artiesten. Dit expertisecentrum heet Antwerp HeArts en is gelinkt aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en de Universiteit Antwerpen. Men kan hier altijd terecht voor bijkomende info over preventie van beroepsziekten, ongevallen en andere gezondheidsproblemen. |
Bij muzikanten
Letsels bij muzikanten zijn afhankelijk van zowel extrinsieke als intrinsieke factoren:
- extrinsieke: kwaliteit van de stoel, te spelen partituur, dirigent, grootte van de instrumentarium, beschikbare werkruimte, belichting,…
- intrinsieke: leeftijd, kennis van de partituur, stress en andere mentale problemen, trauma in het verleden, anatomie (bv. spreidwijdte van de vingers voor een pianiste), houding,…
Meest voorkomende letsels
Musici leiden vaak aan letsels van de bovenste ledematen. Deze aandoeningen worden veroorzaakt door overbelasting van de spieren door repetitieve en krachtige bewegingen: schouder (rotatorcuffscheur), elleboog (tenniselleboog) en vingers (springvinger). Eveneens kan bij krachtige bewegingen het carpaal tunnelsyndroom voorkomen.
Voorbeelden: Harpiste - overbelasting van de vingerspieren; Pianiste - tendinopathie van de vingerflexoren, zenuwverlammingen door druk (carpaal tunnelsyndroom,…),…
Dystonie
Ook zijn er vormen van dystonie vastgesteld. Dat zijn onwillekeurige en oncontroleerbare spasmen van spieren, in het geval van muzikanten zijn dat vooral de spieren in de handen of de embouchurespieren voor de spelers van een blaasinstrument.
We noemen dystonie vaak ‘muzikantenkramp’ in vergelijking met de ‘schrijverskramp’, maar deze benaming is verkeerd omdat het in beide gevallen niet gaat over een spierkramp. Het gaat hier over aandoeningen die zeer slopend kunnen zijn. Musici kunnen hun instrument niet meer bespelen:
- gitarist kan zijn snaren niet meer bespelen;
- pianist ziet plotseling zijn vingers ‘krullen’;
- speler van een blaasinstrument is niet meer in staat om een perfecte embouchure te vormen;
- de drummer is niet in staat om zijn drumstick in de handen te houden.
De muzikant is niet meer in staat om bewegingen te controleren (de vinger blijft onbeweeglijk of buigt krom, maar komt niet in contact met de toets of de snaar).
Dit syndroom is niet pijnlijk (hoewel het soms geassocieerd wordt met andere pijnlijke aandoeningen). Meestal is de aandoening ‘taakspecifiek’: de aandoening komt niet voor bij andere activiteiten.
Deze aandoening komt voor bij 1 à 2% van de professionele muzikanten op hoog niveau.
|
Behandeling van dystonieën De behandeling van dystonieën is dikwijls frustrerend en langdurig. Het zijn voornamelijk oefeningen om het zenuwstelsel te herprogrammeren (met relaxatieoefeningen, zelfs hypnosetherapie). De patiënt moet zijn houding aanpassen. De dokter schrijft orale medicatie voor en in bepaalde gevallen ook botoxinjecties ter bestrijding van de spierspasmen. De werkhervatting is traag en progressief. |
Geluid
Naast al deze vormen van overbelasting en tendinopathieën bestaan er nog andere aandoeningen gelinkt aan de beroepsuitoefening als artiest. Zo is er ook nog doofheid bij muzikanten dat veroorzaakt is door lawaai. Dit is specifiek gekend voor spelers van strijkinstrumenten die in het orkest vlak voor de blaasinstrumenten zitten en daarbij blootgesteld zijn aan hoge intensiteit van geluid.
Preventieve maatregelen
Het dragen van frequentiespecifieke gehoorbescherming kan dan weer een oplossing zijn voor de blootstelling aan lawaai.
Bij tendinopathieën zou de nadruk moeten liggen op wat in de ergonomie bekend staat als (micro)pauzes. Bij micropauzes ligt de nadruk op het feit dat een korte pauze na een korte blootstelling veel efficiënter is dan een lange pauze na een lange blootstelling. Het is bijvoorbeeld beter om 30 minuten te oefenen en 10 minuten te pauzeren dan 3 uur te oefenen en 1 uur te pauzeren.
Bronnen:
- prevent.be
- medecine-des-arts.com
- Dr. Anne Mellen: Wat kan het Fonds voor Beroepsziekten bijdragen aan kunstenaars?