Prevent.be

Gevaar
Gevaar is een intrinsieke eigenschap van een stof, proces, situatie, gereedschap, materiaal, persoon,... dat tot nadelige gevolgen of schade kan leiden.
Zo staat het intrinsieke gevaar van een chemisch product (toxisch, schadelijk, bijtend, gevaarlijk voor het milieu,…) vermeld op het etiket (zie de pictogrammen op de verpakking). Ook al zit het toxische product in een afgesloten verpakking achter slot en grendel, het gevaarlijke karakter blijft bestaan. Voorbeelden van schade die de chemische stof kan teweegbrengen zijn vergiftiging en chemische brandwonden. 

Risico
Deze eigenschappen op zich (bijvoorbeeld de toxiciteit van een stof, het lemmet van een mes) leiden niet tot gezondheidsschade. Een gevaar wordt een risico als er blootstelling aan het gevaar mogelijk is, m.a.w.: als de kans bestaat dat er daadwerkelijk schade (= nefast gevolg: ziekte, ongeval, verwonding,…) optreedt.
Een toxisch product, bijvoorbeeld, houdt een gevaar in. De werknemer kan met dit product in contact komen tijdens het gebruik ervan. Door deze blootstelling dreigt de gezondheid van de werknemer te worden aangetast.

Kans en effect
Bij het begrip ‘risico’ zijn twee aspecten van belang: de kans dat er schade zal optreden en het effect van deze mogelijke schade.
Risico kan je definiëren als de kans dat een ongewenste gebeurtenis zal plaatshebben.
Neem nu een elektrische leiding die los op de grond ligt. Die leiding vormt een risico voor struikelen of vallen.
- Als er dagelijks een honderdtal mensen over die leiding lopen, is de kans dat iemand erover struikelt, zeer groot. Dit betekent niet dat het zeker zal gebeuren, maar de kans is reëel en is bijvoorbeeld één keer per dag. De gevolgen van een struikelpartij blijven doorgaans beperkt, bv. een kneuzing of lichte verstuiking.
- Het kan ook dat iemand echt valt over de leiding en ernstiger verwondingen oploopt. Al is die kans kleiner, bv. één keer per week.

Het voorbeeld van de leeuw
Om het begrip ‘gevaar’ uit te leggen, neemt men vaak het voorbeeld van de leeuw.
Er bestaat geen enkele twijfel over het gevaarlijke karakter van het dier en wie met een leeuw in contact komt, kan zijn leven laten. De blootstelling (d.w.z. het contact tussen het gevaar – de leeuw – en een persoon) kan dus schade teweegbrengen.
Maar in een dierentuin zou het risico zo goed als onbestaande moeten zijn. De leeuw is immers altijd even gevaarlijk, maar aangezien hij in zijn kooi opgesloten zit (collectieve beschermingsmaatregel), kan hij niet met mensen in contact komen en kan hij ze dus ook niet aanvallen.

Wanneer de leeuw plots echt voor je neus staat... 
Het ongeval deed zich voor in de dierentuin van Granby (Canada), op een maandagochtend in augustus 2016.

Blootstelling aan het gevaar en schade
In omstandigheden die momenteel nog niet helemaal duidelijk zijn (werknemers en roofdieren kunnen normaal gezien niet rechtstreeks met elkaar in contact komen), kwam de bewaakster, die sinds 2011 in de dierentuin werkt, omstreeks 9 uur oog in oog te staan met een leeuwin in het Afrikapaviljoen.
Het roofdier wierp zich op de jonge vrouw en zette haar tanden in haar nek. Een andere bewaker joeg het dier weg met water en gas, waarna hij zijn collega te hulp schoot.
De jonge dierentuinmedewerkster was zwaargewond, maar verkeerde niet in levensgevaar. Naast een halswervelbreuk had ze ook bijtwonden aan het hoofd en de benen.

Collectieve bescherming
De aanval vond plaats vóór de opening van de dierentuin, op het ogenblik dat de leeuwen naar buiten werden gebracht. De bewaakster bevond zich toen plots met de leeuwin in dezelfde ruimte. Werknemers en leeuwen komen normaal nooit rechtstreeks met elkaar in contact. Er is steeds een afscheiding tussen hen, aldus de dierentuin van Granby.

Naleving van de procedures
De werknemers van de dierentuin moeten bovendien zeer strikte regels naleven, die vastgelegd zijn in de werkprocedures voor het omgaan met gevaarlijke dieren.

Oorzaak
Er wordt momenteel nog onderzocht hoe het mogelijk was dat de bewaakster zich in dezelfde ruimte bevond als de leeuwin. Het leeuwenverblijf bestaat uit kooien waarvan de deuren openen en sluiten door middel van een katrolsysteem. Volgens de eerste vaststellingen zou een foute bediening van de deuren aan de basis liggen van de aanval.

Ander voorbeeld van falende collectieve bescherming
In maart 2013 werd een 51-jarige bewaker van een andere Canadese dierentuin (zoo van Saint-Félicien) aangevallen door een tijger. Toen de dierentuinmedewerker het openluchtverblijf schoonmaakte, zaten de drie tijgers niet in hun binnenkooi opgesloten. Hij werd verwond aan de nek en de armen.

Opmerking: de definities voor gevaar en risico zijn omschreven in de nieuwe codex welzijn op het werk, meer info